13 Jun Ilir Meta, dhe përfaqësuesit e LSI në emisionin “Opinion” në Televizionin Klan
Ilir Meta: Për ne punësimi dhe fuqizimi ekonomik i gruas ka qenë dhe mbetet një çështje shumë e rëndësishme derisa të bëhemi një shoqëri e standardeve evropiane me një barazi të plotë gjinore. Në fund të fundit fuqizimi ekonomik i gruas sjell barazi reale në shoqëri, në familje, në komunitet kudo.
Lidhur me koalicionin e mëparshëm ne e filluam me integrimin dhe për katër vite u arrit liberalizimi i vizave ku roli ynë ka qenë tepër aktiv. Unë kam qenë edhe koordinatori i përmbushjes së të gjithë detyrimeve dhe e mbaruam përsëri me integrimin sepse para pak javësh përsëri parlamenti atëherë kur askush nuk e mendonte i votoi tre ligjet. U bë shumë mirë dhe është një kontribut i të gjithëve. Kjo tregon shumë qartë që LSI është një forcë që integrimin e ka pasur dhe e ka prioritet dhe angazhimin konkret.
Për sa i takon çështjes së rrugëve unë kam evidentuar gjithë këto kohë që është shumë e rëndësishme që të bëhen rrugë, unë i kam pasur prioritet kur ka qenë Kryeministër, por absolutisht që rruga automatikisht nuk sjell zhvillim në qoftë se nuk shoqërohet me politika të tilla të qeverisë që sjellin rritjen e punësimit dhe gjallërimin e aktiviteteve të caktuara. Rasti më ekzemplar është qyteti i Kukësit. U bë rruga e Kombit, që unë e kam përshëndetur që atëherë, por praktikisht nga viti 2009 deri më sot në Kukës është rritur numri i familjeve që jetojnë me asistencë sociale në rreth 2000 nga 4000 mijë familje. Kjo ka ndodhur sepse nuk ka pasur një politikë të vëmendshme dhe të kujdesshme. Politika që rruga sjell çdo gjë është po e gabuar sikurse është ideja e tregut të lirë që po ta kemi i zgjidh të gjitha problemet.
Edmond Haxhinasto: Çështja e modelit ekonomik është në thelbin e programit tonë dhe kjo ka të bëjë me çështje për t’i dhënë zgjidhje problematikës që ka sot Shqipëria. E para në do të garantojmë rritjen ekonomike e cila në fund të fundit do të fusë shqiptarët në punë. E dyta do të zgjidhim problemet e vendit si papunësia, rritja e vogël ekonomike dhe ndryshimi i modelit ekonomik, nga konsumator në prodhues. Për këtë stimulimi i prodhimit do të jetë një nga rrugët kryesore për arritjen e rritjes ekonomike. Ne do të ndryshojmë burimet, bazën e cila ka garantuar rritjen ekomomike në të kaluarën. Këto faktorë janë në rënie siç janë remitancat, fabrikat që janë ezauruar dhe ne do t‘i zëvendësojmë me të tjera burime. Ne kemi identifikuar ato sektorë të ekonomisë që kanë potencial më të madh për rritje. Në gjykimin tonë bujqësia është nga sektorët kryesorë që garanton potencial të jashtëzakonshëm rritjeje dhe për ët garantuar punësim për qytetarët e vendit. Është një sektor që fatkeqësisht ka marrë shumë pak nga buxheti i shtetit krahasuar me kontributin që ka dhënë për vendin. Po kështu kemi sektorë të rëndësishëm si minierat që janë absolutisht të paezauruara, asetet dhe vlerat e këtij sektori shumë të rëndësishëm të ekonomisë. Elementë tjetër shumë i rëdësishëm është rritja e prodhimit vendas dhe ne kemi përgatitur një paketë fiskale që realizon pikërisht këtë. Po kështu kemi edhe sektorin e shërbimeve, sektorin e infrastrukturës.
Të gjithë këto sektorë garantojnë rritje të pashfrytëzuara deri më sot, por ne do ti vejmë në qarkullim ekonomik dhe do të garantojmë një rritje ekonomike shumë më të madhe se sa aktualja. Po ju jap disa shembuj konkretë në sektorin e bujqësisë, dhe jap edhe përgjigje dhe një pyetje që do të jetë pyetja madhore e këtij emisioni, se si do ta garantojmë rritjen. Nuk është vetëm çështja se duam rritje, sepse te gjithë duan një rritje ekonomike, por çështja është se si do ta financojmë rritjen? Duke ezauruar, duke angazhuar ato potenciale të mëdha të cilat nuk janë ezauruar deri më sot në ekonominë shqiptare. Bujqësia. Kemi një deficit të jashtëzakonshëm tregtarë. Shqipëria importon tetë dhe eksporton dy njësi. Pra kemi një treg që ekziston aktualisht. Një treg i cili mund ti japi një potencial rritjeje të jashtëzakonshëm agro-biznesit. Rritjes së këtij sektori të rëndësishëm, por kjo nuk mund të ndodhe vetvetiu. Kjo kërkon një angazhim shumë më të madh të investimeve publike, të investimeve private, dhe të partneritet publik dhe privat. Pra kemi një investim ose kemi një sektor i cili do të rritet, do të garantohet investimi në të nëpërmjet konsumit. Pra e kemi tregun, një treg i cili konsumon çdo vit mbi 700 milion euro nga importet, dhe ti duhet të investosh në prodhimin vendas, që ta kompensosh këtë. Dhe kjo vlerë që krijohet të ngelet në Shqipëri, të ngelet tek prodhuesi bujqësor, tek fermeri, tek agro-përpunuesi, të ngelet edhe tek konsumatori. Sepse edhe konsumatorët do të blejnë me çmime më të lira dhe sigurisht me prodhime më të mira. Ky është një element shumë i rëndësishëm i rritjes, pra duke shfrytëzuar kapacitet e industrive.
Çfarë ndodh aktualisht në sektorin e mineraleve? Industria e mineraleve në tërësi realizon një vlerë reale rreth 100 milionë euro në vit të ardhura. Nëse do të investohen në procesin e pasurimit të mineralit, që është një investim shumë i madh kapital, dhe nuk mund të realizohet nga individë, pa futur skemën e partneritetit publik-privat, do të 5-fishohet kjo vlerë.
Ilir Meta: Zhvillimi ekonomik i vendit duhet të fillojë nga objektivat e këtij zhvillimi. Pa një ristrukturim të thellë, të shpejtë dhe afatgjatë ne nuk do të arrijmë dot të kemi një ekonomi që zhvillohet dhe që rritet në mënyrë të qëndrueshme. Kjo rritje vjen përmes rritjes së prodhimit, uljes së importeve dhe rritjes së eksporteve. Vetëm në këtë rast do të kemi një ekonomi të shëndetshme, një ekonomi konkurruese dhe vende pune të qëndrueshme. Ne prandaj kemi këto objektiva dhe prandaj e përqendrojmë të gjithë energjinë këtu.
Unë dua të vlerësoj se situata ekonomike ka ardhur duke u vështirësuar për arsye se lidershipi i qeverisë aktuale ka qenë më i fokusuar tek politika, sesa tek ekonomia, dhe sesa tek vendimmarrja konkrete e shumë zgjidhjeve. Unë mund të marr një rast, janë 8 vjet të qeverisë Berisha dhe është e vështirë të gjejmë në 8 vjet, pavarësisht se turizmi është propaganduar si prioritet i jashtëzakonshëm, një resort turistik të standardeve të larta, i cili të krijojë për turistët vendas apo të huaj që ikin në Turqi dhe në vende të tjera.
Ka qenë mungesa e vendimmarrjeje për një kohë të gjatë. Po kështu çështja e borxheve të kompanive është një çështje që e ka thelluar këtë krizë dhe këtë problem të madh me likuiditetet, me borxhet,
me rritjen e nivelit të kredive të këqija. Kjo ka qenë zinxhir. E ndien biznesi i vogël kudo. Unë mendoj se kjo vjen nga arsyeja sepse prioritet ka qenë politika, kanë qenë lajmet dhe jo vendimmarrja konkrete si për bujqësinë, si për turizmin. U mor rasti i Haxhinastos, ai ka bërë përpjekjet më të mira për t’u zhvilluar sektori minerar në drejtim të dhënies së koncesioneve për fabrika pasurimi etj. Por, problemi ka qenë që ka pasur edhe drejtorë që kanë qenë të forcës tjetër politike, të cilët kanë zvarritur këto procese.
Por, kjo nuk është e rëndësishme për qytetarët. Qytetarëve nuk duhet t’u krijohet një situatë euforike sikur në 24 qershor do të zgjidhet çdo gjë por njëkohësisht e bëj të qartë se ne Gjermanisë nuk kemi çfarë t’i bëjmë pavarësisht përpjekjes së doktorit për ta mundur Gjermaninë për sa i takon rritjes ekonomike dhe po të vazhdojmë kështu me këtë lidership aktual, ne jo vetëm nuk do të kemi rritje por ne do të kemi rënie ekonomike. Dhe nuk do të kemi rritje pagash dhe pensionesh.
Një pjesë e mirë e cilave ka ardhur duke rritur borxhin. Por, do të kemi rënie pagash dhe pensionesh. Prandaj thashë të ecim më shpejt, por njëkohësisht të ecim me këmbë në tokë sepse këtu bëhet fjalë për një projekt afatgjatë. Dhe 24 qershori duhet të sjellë një politikë të fokusuar tek ekonomia, tek reformat, sepse ne nuk do ta parashikojmë sesi do të ecin ngjarjet në Greqi dhe në vendet e Bashkimit Evropian. Prandaj duhet të përgatitemi për rastet më të vështira ashtu sikurse një biznesmen bën një plan biznesi, dhe llogarit rastin më të vështirë dhe jo rastin më të mirë.
Në rast se vazhdohet në këtë rrugë padyshim që vendi shkon drejt rënies dhe shkon drejt vështirësive të panumërta dhe të pallogaritshme. Por, duhet të ketë një ndryshim të rëndësishëm dhe vota këtë radhë do të jetë për të ndryshuar situatën ekonomike në vend dhe atë sociale. Unë e shikoj krejtësisht të mundshme menaxhimin e kësaj situate sepse në çdo rast bëhet fjalë për parametra tërësisht të menaxhueshme nga qeveria e ardhshme, por edhe në bashkëpunim me partnerët tanë ndërkombëtarë.
Edmond Haxhinasto: Po të shikoni me kujdes se çfarë kategorie taksash ne heqim, janë pikërisht ato që e nxisin procesin e prodhimit. Nuk është se dëmtojnë konkurrueshmërinë e prodhimit vendas, por janë ato që stimulojnë prodhimin duke futur impute në procesin e prodhimit. Ne, në modelin tonë, duam që të krijojmë një vlerë sa më të lartë në procesin e prodhimit dhe kjo vjen duke shtuar vlerën e produktit në këtë proces, por jo domosdoshmërish vlerën e lëndëve të para. Ne kemi kërkuar heqjen e këtyre taksave për lëndët e para, pikërisht ato që futen në proces prodhimi, ndaj krijojnë vlerë më të lartë. Dhe jo vetëm vlerë më të lartë por edhe punësim. Sepse programi ynë është shumë organik me çështjen e punësimit.
Ilir Meta: Ne nuk duam të hyjmë në Bashkimin Evropian dhe të dështojmë nga ana ekomomike. Sepse për çfarë e duan qytetarët tanë integrimin? Nuk e duan për medalje, por si mundësi për të rritur standardin e jetesës së tyre.
Ne jemi për rritjen e prodhimit vendas. Ne kemi një program shumë të qartë, edhe në fushën e bujqësisë, edhe në të gjitha fushat e tjera. Ne jemi për të gjetur zgjidhjet më të mira, të cilat ndihmojnë shtresat më të varfra të shoqërisë për të përballuar jetesën përmes garantimit të një bonusi jetik, por njëkohësisht edhe për të inkurajuar dhe për të rritur prodhimin vendas.
Kemi disa fusha, disa sektorë, ku synohet rritja ekonomike, po mund tju them këtë gjë që shpeshherë prodhuesit tanë, fermerët tanë ankohen sepse i kanë mbytur si të thuash madhuat nga Maqedonia. E dini pse ndodh kjo? Sepse Maqedonia që është sa 2/3 e Shqipërisë në termat e popullsisë si shtet, si qeveri, ndjek një politikë subvencionuese mbi 135 milionë euro në vit. Ndërsa ne e kemi 7 milionë dollarë apo 7 milionë euro. Si mund të gjenden ato? Ka shumë vepra publike që mund të bëhen përmes partneritetit publik dhe privat. Dhe shumë fonde të tjera ristrukturohen dhe alukohen në mënyrë që ne të arrijmë një rritje sa më të shpejtë ekonomike në sektorë që japin këtë impakt të menjëhershëm.
Vendet e punësimit, kjo varet shumë jo thjesht nga rrita ekonomike, nga niveli i rritjet ekonomike, do të jetë 5, 7, 9 po dhe aq shumë nga aftësia, nga shpejtësia, nga vendimmarrja që ne do të marrim në këto momente. Nuk po them thjesht si LSI, po vizioni ynë për shtetin, për qeverinë për të shfrytëzuar në maksimum në mënyrë të veçantë krizën italiane. Ku për shkak të rritjes së taksave janë të shumtë investitorë që duan të vijnë të vendosen në Shqipëri. Mjaft të vëmë re rritjen e shpejtë të numrit të biznesit. Sepse po të vëmë re numrin e bizneseve call center në Shqipëri është shtuar, është një rritje marramendëse, dhe kjo ndodh për arsye sepse ky është një aktivitet që mund ta bësh shpejt. Janë të shumtë investitorët italianë edhe europianë të cilët do donin të vinin në Shqipëri, por që pikërisht kërkojnë ato parqet industriale, infrastrukturën, energjinë, e shumë shërbime të tjera, që ti kryejnë pa burokraci, të cilët duhet ti bëhen dhe ca lehtësira të tjera. Hiqen taksat për pesë vitet e para, vetëm me një qëllim që të marrin në punë mijëra e mijëra njerëz. Është kriza italiane një variant që është aktual, që duhet shfrytëzuar. Është njëkohësisht dhe situata e investitorëve europianë në vende të tilla si Tunizia, etj ku për shkak të problemeve politike kërkojnë ti transferojnë shumë aktivitete të cilat janë aktivitete të industrisë tekstile, të biznesit fason, preferojnë ti bëjnë këto gjëra në Shqipëri. Nuk kërkojnë ndonjë investim të madh nga ana e qeverisë, kërkojnë pragmatizëm, dhe kërkojnë vendimmarrje.
Ky këndvështrim që unë ju paraqita dhe që është real, unë mund t’ju them që deri tani mund të jenë 15 mijë deri në 20 mijë vajza dhe djem që janë punësuar në këto lloj biznesesh si call center, unë kam vizituar shumë dhe janë shumë të tjerë. Ka në Tiranë, ka në Lezhë, ka në Durrës, ka kudo, dhe kjo ndodh sepse është një biznes që mund të instalohet menjëherë. Por për të bërë një fabrikë duhet të jetë shteti ai i cili krijon të gjithë infrastrukturën dhe i thotë investitorit urdhëro këtu ke çdo gjë, sek asnjë taskë dhe merr njerëzit në punë. Dhe përmes kësaj unë përfitoj punësimin e shumë e shumë shqiptarëve.
Nu
k do të kemi të njëjtin problem, sepse edhe PS-ja ka zhvillimin e bujqësisë, ka shumë pikë të përbashkëta programore, ka rritjen e subvencionit të bujqësisë, etj. Çdo gjë do të bëhet transparente nuk duhet ë shqetësoheni para kohe për këtë gjë.
Ylli Manjani: T’i biem pak në kokë kësaj çështjes së punësimit. Duhet të kuptojmë një gjë që ta ulim diskutimin për punësimin në nivel mikro, në nivel që të jetë i kuptueshëm për njerëzit. Problemi është shumë i thjeshtë. Puna sot është gjëja më e kërkuar dhe po t’i referohemi statistikave të papunësisë në vite z Berisha e mori qeverinë me 140 mijë të papunë dhe përsëri janë po 140 mijë të papunë, gjithmonë sipas statistikave zyrtare. Janë krijuar 200 mijë vende pune thotë z. Berisha. Tani ose kjo statistikë nuk vlen ose në Shqipëri kanë ardhur 200 mijë kinezë, që janë punësuar dhe praktikisht asnjë i punësuar shqiptar dhe kjo është një histori qesharake e kështu ndodh kur flet me politikën makro, me politikën e madhe, me politikën GDP_së, me politikën e statistikave zhytesh në kësi absurditetesh. Nuk ia dalim dot kurrë. E vërteta është se puna është gjëja më e kërkuar, e vërteta është se nuk janë taksat dhe diskutimi për sheshin dhe përsheshin, as progresin dhe sahanin, problemi është që në dyqanet shqiptare ka ulje me 70 % por nuk ka fuqi blerëse. Pra nuk shkon njeri të blejë. Pse? Sepse nuk ka para. Pse? Sepse ka humbur vendin e punës apo nuk ka punë. Prandaj puna është gjëja më e rëndësishme dhe do ta marrim në këtë nivel që është nivel mikro.
Ka një problem tjetër të cilin unë dua ta sqaroj. Vërtetë ne flasim për një ekonomi të qëndrueshme por ka një situatë emergjente dhe duhet ta themi troç, që vendi është në krizë. Nuk është në ngërç, nuk është në historia që i shpikin mediatikisht për të kaluar radhën por është në krizë. 200 milionë euro është fatura e punëve publike të papaguara që do të thotë është një zinxhir që shkon deri te puna e papaguar për punëtorin e thjeshtë. Pra nuk është thjesht një punë e papaguar por është prerë shpresa.
Çështja është se jemi katandisur në një histori që kësaj qeveria dhe këtij shteti nuk i japin më as qumësht pluhur, mirë që është tregu privat se as qumësht pluhur nuk ka. Ka nevojë për një qeveri tjetër, ka nevojë për një shtet tjetër që të punojë në nivel mikro. Kur them shtet kam parasysh qeveri, sepse jemi pak larg të qenit shtet. Një qeverie e cila të jetë në nivel mikro, që të ndërtojë një politikë punësimi dhe këtu po flasim se si e mendojmë ne këtë punë. Kur themi 175 mijë vende pune ne mendojmë që ekonomia shqiptare nëse ndërhyhet në ato sektorë duke krijuar një politikë stimuluese atëherë mundësia për të gjeneruar deri në 175 mijë vende pune është reale. Dhe kjo ndodh nëse ndërhyjmë aty ku duhet. Duhet një shtet që ta përdorë politikën fiskale si instrument jo si ndarje ideologjike, për të futur njerëzit në punë. Për të nxitur bizneset dhe për të nxitur ekonominë aty ku duhet. Në këtë shtet janë thuajse 2 milionë shqiptarë që kanë mbushur moshën për punë dhe që janë të aftë për punë, prej të cilëve vetëm 100 mijë i punëson shteti, ndërsa pjesën tjetër janë në sektorin privat. Pra rëndësia e sektorit privat është e jashtëzakonshme. Duhet të merremi me një qeveri që të ketë një politikë stimuluese për këtë punë. Duhet të kemi një politikë fiskale që të mos e ideologjizë çështjen e taksave por taksën korporative, taksën e biznesit ta ruajmë 10% sepse kështu e ka gjithë rajoni, s’ka kuptim që të jemi ne më të mençur as më budallenjtë e të tjerëve. Por jo është një histori e njohur. Ashtu siç jemi për progesivitetin e tatimit mbi të ardhurat, sepse edhe kjo ka të bëjë me punën. Sepse është një gjë ta kesh punën dhe një gjë tjetër ta mbrosh punëtorin. Sipas programit tonë për pagat deri në 350 mijë lekë të vjetra tatimi është zero dhe për pagat nga 350 mijë deri në 500 mijë lekë të vjetra tatohet vetëm 10 e diferencës. Ndërsa pagat mbi 500 mijë lekë do të tatohen me 10% të plotë. Dhe kjo është për të vënë një farë barazie apo drejtësie.
Ilir Meta: U dhanë disa shembuj konkretë që tregojnë se në rast se ka një vendimmarrje efikase, ka një pragmatizëm, ka një përqendrim energjish nga ana e qeverisë dhe nga ana e shtetit. Dhe duke shfrytëzuar këto që u përmendën edhe më parë, mund ta hapen shumë vende pune. Për të hapur dhe për të stimuluar një biznes fason që të futen në punë 200-300 gra nuk është asgjë e vështirë, në rast se një pjesë të atyre kostove i merr shteti. Ka qenë një tragjedi e madhe për Shqipërinë shkatërrimi i gjithë asaj infrastrukture bujqësore për të cilën u investua 50 vjet, shkatërrimi i atyre investimeve të cilat në rast se do të ishin transformuar duke iu përshtatur sistemit të ri, Shqipëria do të ishte një vend tjetër, me standarde krejt të tjera sot.
Edmond Panariti: Ligji 7501 konsiderohet si përgjegjës për fragmentimin e tejskajshëm të tokës bujqësore, i cili konflikton ligjin e kthimit dhe kompensimit të pronave, konflikton edhe me Shqipërinë 1 euro. Por, sfida është e hapur, dhe duhet të shohim para se ç’duhet të bëjmë ne për të përmirësuar situatën. Por, sa investojmë ne bujqësinë ? Ne bujqësisë i japim shumë pak. I japim 63 milionë dollarë ose 0.4 për qind të Prodhimit të Brendshëm Bruto dhe po të kemi parasysh që Bujqësia kontribuon në 19 për qind në prodhimin e përgjithshëm. U bë një krahasim me Maqedoninë. Por, sot Maqedonia i jep bujqësisë 135 milionë euro subvencione. Kjo nuk është buxheti, por vetëm subvencione sepse buxheti është akoma më i madh. Ndërkohë ne në 5 skema subvencioni i japim vetëm 12 milionë euro. Katërfishimi i fondeve për bujqësinë është racional dhe i justifikueshëm dhe normalisht është më e pakta që mund të bëhet për të rimëkëmbur bujqësinë. Përveç shtimit të fondeve buxhetore kryesore është se ku do të orientohemi dhe ku do t’i kanalizojmë këto fonde. Këto fonde sipas nesh do të kanalizohen në tre drejtime. Në radhë të parë në inkurajimin e përpjekjeve të fillimit të prodhimit, ajo që quhet stimulimi i inputeve. Ne jemi shumë konkretë, 50 për qind e kostos së farës më të përzgjedhur do të subvencionohet. Po të shikosh fermerët e Lushnjës dhe Fierit problemi i tyre i madh që nuk përballojnë koston e plehrave kimike. Propozimi ynë është që të subvencionohet 7000 tonë plehra kimike. Nafta dihet që zë një pjesë të mirë të kostos së prodhimit bujqësor dhe duhet të subvenciohet çmimi i naftës, siç rasti i peshkimit. Këto duhen përkrahur. Në rastin e sistemit të vaditjes është problemi i menaxhimit.
Por dhe problemi i menaxhimit të burimeve sepse natyrisht me fragemtimin e madh që kanë ngastrat. Këtë rol duhet ta marrin shoqatat e ujitjes por mesa duket nuk është i mjaftueshëm vetëm shoqatat e ujitjes por duhet dhe pushteti lokal të futet në
administrimin e këtyre në mënyrë që të kemi një shpërndarje proporcionale të furnizimit me ujë të ngastrave. Por nga ana tjetër, duhet të kemi parasysh që ka ngastra ku nuk shkon fare sistemi i ujitjes dhe për këta duhet menduar dhe ne kemi një propozim konkret. Dhe kjo ka qenë një kërkesë e fermerëve të Divjakës, Lushnjes që ngrenë këtë shqetësim por megjithatë këtu ka burime nëntokësore. Atëherë 50% kostos së capimit të një pusi, të instalimit të një pompe, të një sistemi vaditës mbulohet nga ne, në këtë mënyrë nevojat për vaditje të bujqësisë mbulohen. Ajo që na diferencon ne? Ne dallojmë në një element thelbësor, ne jemi jo vetëm për përkrahje financiare por dhe përkrahjen e rezultatit, domethënë ne subvencionojmë çdo kilogram, produkt, çdo litër qumësht, i cili prodhohet dhe dorëzohet në pikat e grumbullimit. Në momentin që ndodh kjo subvencionohet në një masë të caktuar, e cila luhatet 7.5 deri në 10%. Kjo është e vetmja mënyrë që lidh prodhimin me agropërpunimin, prodhimin me tregun. Ne duhet të mobilizojmë qoftë fondet shtetërore, qoftë në partneritet me privatin, për të ndërtuar tregje, pika të mëdha grumbullimi. Sepse është e pamundur që fermeri ta bëjë edh prodhuesin, edhe grumbulluesin, edhe shitësin. Fermeri prodhon dhe dorëzon në një pikë grumbullimi për të cilën investohet me fonde shtetërore apo në partneritet me investitorët privat. Atëherë marrëveshja fitosnitare na jep neve kwtw instrument. Prandaj futen nw lojë edhe institucionet e fushës dhe institucionet qw bwjnw monitorimet. Kështu mbron konsumatorin dhe prodhimin vendas nga konkurrenca e pandershme.
Ilir Meta: Ne çështjen e taksave nuk e shikojmë si çështjen më kryesore, sepse taksat i shikojmë si instrument. Problemi kryesor për ne është si të bëjmë një politikë ekonomike dhe një politikë fiskale, e cila rrit ekonominë, e cila rrit prodhimin. Sepse në qoftë se nuk është një njeri që punon, ne nuk kemi se kujt ti marrim taksa. Ne nuk i japim karakter ideologjik kësaj çështje, sepse për ne është parësore të rritet ekonomia. Sepse po u rrit ekonomia, rriten edhe të ardhurat, pavarësisht nga niveli i taksave. E dyta, të rritet punësimi. Me këtë këndvështrim ne jemi për një pragmatizëm që synon drejt këtyre dy objektivave. Kjo do të thotë që ne jemi të interesuar që ti shtojmë avantazhet e Shqipërisë në raport me vendet e tjera të rajonit.
Dhe kemi këtë shqetësim në rast se do të rritej tatimi mbi fitimin, kur Maqedonia e ka 10% kur Kosova e ka 10 % Serbia e ka 10%, kur Mali i Zi e ka 9%, ky mund të mos ishte një mesazh shumë pozitiv për investitorët vendas por edhe të huaj. E rëndësishme për ne është të ruajmë vendet aktuale të punës dhe përmes politikës së taksave të hapen vende të tjera pune. Sa i takon PS-së, kemi vënë re që ka treguar një vullnet për të dialoguar për të lehtësuar çdo gjë në proces në përputhje pak a shuam me këto objektiva që kemi ne apo me ato preokupime që ka biznesi vendas apo investitorët e huaj.
Pragmatizëm do të thotë zgjidhje dhe rëndësi ka që kjo zgjidhje dhe masat e marra të jenë të mira për njerëzit. Politikat tona nuk i shoh si të djathta përderisa ato ndihmojnë në zgjidhjen e problemeve sociale, që është objektivi ynë kryesor. Së dyti shteti i ka të gjitha instrumentet dhe unë mendoje se edhe ne qasjen që dha z. Manjani, z. Haxhinasto apo z. Panariti ajo që vihet re është që ne mendojmë se shteti duhet të marrë shumë më tepër përgjegjësi se sa deri tani në raport me efektet që prodhon tregu në mënyrë që të zgjidhim sa më shumë probleme sociale dhe jo t’ia lëmë spontanitetit. E dytë në rastrin e taksave duhet t’iu themi që ka qenë politikë e LSI-së dhe ka qenë në vitin 2009 taksa zero për kategoritë e pagave nën nivelet më të ulëta deri në 30 mijë lekë të reja dhe mirë u bë pavarësisht se vendimi u mor shumë vonë. Po të shohim më pas përsëri aty ka një përpjekje për të realizuar një mbrojtje sociale për shtresat e popullsisë me të rrahura sa më të pakta. Pavarësisht se nuk është në shumë shkallë, është një skemë e thjeshtë. Kemi edhe shumë politika të tjera të mbrojtjes sociale sa i takon problemeve të energjisë apo shumë çështje të tjera në kuptim të mbrojtjes së shtresave më në nevojë të shoqërisë. Por nuk ka gjë me socialiste por mbi të gjitha më njerëzore se sa të gjithë vëmendjen ta përqendrosh në hapjen e vendeve të reja të punës dhe absolutisht që roli i shteti është i ndryshëm, është i drejtpërdrejtë , është i tërthortë, por ajo që na dallon është që në të gjitha aspekte marrim një përgjegjësi më të madhe se sa qeveria e deritanishme për problemet ekonomike dhe sociale të qytetarëve të cilat natyrisht nuk do t’i zgjidhë qeveria të gjithë na mënyrë direkte por shumë prej tyre përmes këtyre politikave të taksave do t’i zgjidhim në partneritet me biznesin, sepse pa këtë partneritet me biznesin ne nuk mund t’i zgjidhim as problemet e punësimit dhe as probleme të tjera të cilat kanë të bëjnë me standardet dhe mirëqenien e qytetarëve tanë.
Liderit të LSI-së, Ilir Meta, dhe përfaqësuesit e LSI në emisionin “Opinion” në Televizionin Klan
Klajda Gjosha: Fakti që unë jam e vetme sot në këtë panel është tregues fare i qartë se sa të rëndësishme janë garat dhe vajzat në zhvillimin ekonomik dhe politik të vendit. Mund t;iu them se gruaja ka ecur përmes një rrugëtimi të gjatë për emancipimin e saj megjithatë mundësitë që i janë dhënë janë fare të pakta duke parë edhe shoqërinë tonë deri dikur promaskiliste. Nuk do të doja ta veçoja këtu në Shqipërisë, sepse çështja e barazisë gjinore apo fenomeni i barazisë gjinore është diçka që diskutohet sot në të gjithë botën ndoshta edhe në vendet më të zhvilluara të botës. Megjithatë, gruaja shqiptare përballet sot me shumë sfida, me shumë problematika të mëdha shumë prej tyre ne i kemi diskutuar bashkë edhe në këtë studio, por ajo çka unë doja të theksoja është se ajo vazhdon të luajë rol tepër të rëndësishëm në familjen shqiptare, në rritjen dhe edukimin e fëmijëve, në arsimimin e tyre, por mbi të gjitha edhe në shtrimin e tryezave shqiptare, gjë që shpeshherë është e nënvlerësuar dhe kjo nuk duhet të ndodhë. Nëse do të kthenim sytë edhe në zonat rurale, janë pikërisht gratë dhe vajzat pra 51% e forcës punëtore që merren sot me bujqësi, që punojnë tokat dhe që ndoshta ndeshen edhe me problematikat më të mëdha që ka sot ky sektor. Janë gratë dhe vajzat ato që punojnë sot për ruajtjen e traditës në fushën e artizanatit dhe pikërisht edhe kjo pjesë është tepër e pavlerësuar dhe ndoshta deri te e papaguar. Po të hedhim sytë në një arenë më të madhe, në përfaqësimin e gruas në politikë, sot kemi 16.7 % të deputeteve gra në parlamentin shqiptar. pra ende nuk kemi një plotësim të kuotës së 30% edhe Kosova them që na e ka kaluar në këtë pjesë. Po të shohim në qeverinë Berisha sot kemi vetëm një ministre grua. Kjo është diçka të cilën ne duhet ta shqyrtojmë dhe duhet të jetë pjesë e programeve elektorale të të gjitha partive politike. Megjithatë sa herë që trokasim në dyert e familjeve shqiptare problemi kryesor që ka gruaja është punësimin dhe statusi i ul
ët i saj ekonomike. Këto janë dy faktorë që ndikojnë fort në shumë çështje të tjera të lidhura me problematikat e gruas. Mund të them që këto janë faktorë shumë të rëndësishëm dhe që ndikojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë në pjesëmarrjen e gruas në shoqëri në pjesëmarrjen e gruas në politikë, në uljen e dhunës ë familje, apo edhe me krijimin e pavarësisë së saj në raport me bashkëshortin. Për ne është i rëndësishëm punësimi dhe orientimi i këtyre grave drejt biznesit dhe punësimi i sa më shumë grave dhe vajzave në sektorin privat. Ne do të mundësojmë me kredi të bura me interes deri në 3% hapjen e bizneseve që do të krijohen nga gratë dhe vajzat, duke bashkëpunuar edhe me banka të nivelit të dytë. Do të rrisim përfaqësimin femëror në të gjitha ato kompani të mëdha që sot kanë borde drejtuese, duke vënë pse jo edhe detyrimin e kuotës 30% të grave dhe vajzave në këto borde drejtuese. Kjo është një çështje që nuk po e diskutojmë sot ne por është një çështje globale. Diskutohet edhe në BE aty ku Shqipëria aspiron të shkojë, ndaj nuk është një çështje që e trajtojmë vetëm ne sot. Është e rëndësishme sepse këto borde drejtuese janë të përbëra vetëm nga meshkuj. Kjo ndodh në kompanitë private të mëdha, u ka një numër shumë të madhe grash dhe vajzash të punësuara. Ne duam të sigurojmë që të gjitha të drejtat e tyre në këto kompani të jenë të zbatuara. Duke nisur që nga zbatimi i kontratave të punës, lejes së lindjes dhe pagesa e barabartë për të njëjtin vend pune që shpeshherë në biznesin privat nuk ndodh. Pagesa është ndryshe për një grua dhe ndryshe për një burrë. Është e vërtetë se në administratë shtetërore ka shumë gra dhe vajza.
Ilir Meta: Një objektiv konkret është dyfishimi sipërmarrjeve që drejtohen nga gratë dhe nga vajzat sot në Shqipëri. Nëse sot 17 % të bizneseve drejtohen apo menaxhohen nga femrat me një mbështetje të veçantë është e mundur që kjo shifër të dyfishohet dhe natyrisht bizneset që do të drejtohen nga gratë janë të pritura të marrin më shumë në punë gratë se sa burrat.
Do t’i qëndroni idesë se z. Naço që do të jeni ju kryeministër, apo i qëndroni idesë që partia që ka më shumë mandate do të ketë dhe kryetarin e saj kryeministër?
Unë mendoj që kur të vijë z. Naço këtu, ju mund ti drejtoheni atij për këtë pyetje. Së dyti, në gjithë programin tonë dhe planin tonë, nuk kemi ndonjë çështje të tillë. unë mund të them që kjo çështje do të zgjidhet me respekt të votës së qytetarëve, me respekt të rregullave të demokracisë.
Kjo do të thotë që do të jetë z. Rama kryeministër?
Unë e dhashë përgjigjen. Qytetarët do të votojnë në 23 qershor, dhe ne do të respektojmë votën e tyre.
Keni thënë që çështja e kryeministrit është çështja më e parëndësishme, dhe se gjëja më e rëndësishme në zgjedhje është largimi i Sali Berishës. I qëndroni akoma kësaj që keni thënë?
Nuk më ndihmuan socialistët mua për të larguar doktorin, sepse unë i kërkova edhe një jave përpara. Tani situata është ndryshe, doktori në 23 qershor do të respektojë vendimin e sovranit, do të mbajë premtimin që të mos e lëshojë karrigen, falë tolerancës dhe kompromisit që kemi ofruar që ta marri me vete. Rëndësi ka që ai të ndihet mirë kudo që ta vendosë karrigen.
Në çfarë mënyre do të rakordoni pikëpamjet tuaja dhe konceptin tuaj qeverisës me Partinë Socialiste për zhvillimin ekonomik dhe social të vendit?
Koalicioni paraelektoral që ne kemi bërë me Partinë Socialiste do të thotë që ky është një koalicion edhe pas zgjedhor. Nuk del kurrë 70 me 70, do të dalë 80 me 60. Por, as kjo nuk është më e rëndësishme. Në respekt të demokracisë, të jeni të sigurt se në rast ndodh edhe ajo që nuk mund të ndodhë, Lëvizja Socialiste për Integrim këtë koalicion e ka afatgjatë, e ka strategjik, që do të thotë që edhe pas 23 qershorit. Edhe në rast se nuk do të fitonte ky koalicion, gjë që nuk mund të ndodhë, do të vazhdonte këtë koalicion qoftë edhe në opozitë me Partinë Socialiste.
Sikur Partia Demokratike të dalë parti e parë dhe t’ju ofrojë postin e kryeministrit, e pranoni ju?
Mua këtë gjë ma kanë propozuar vazhdimisht, por unë kam respekt për votën e qytetarëve shqiptarë dhe nuk kam problemin tim se as çfarë do të jem, as se çfarë do të jenë kolegët e mi. Por, çdo të bëjmë ne që Shqipëria të jetë një vend më i mirë për të gjithë shqiptarët për të jetuar këtu dhe për ta gjetur të ardhmen e tyre këtu.
Z. Meta, çështja e zgjedhjes së kryeministrit është shumë e rëndësishme apo ajo?
Në rast se LSI del parti e parë e koalicionit, nuk është e thënë që do të jem unë patjetër, ka edhe kolegë të tjerë. Pse duhet ta marrim kështu gjë?
Z. Meta ju mendoni që as ju, as Rama të mos jetë kryeministër?
Nuk mendoj këtë gjë. Nuk është kjo e rëndësishme për qytetarët. Për qytetarët është e rëndësishme që t’u jepet zgjidhje problemeve të tyre. Ky është përqendrimi ynë dhe ne jemi në funksion të kësaj gjëje. Ne për këtë çështje respektojmë votën e qytetarëve shqiptarë dhe rregullat e demokracisë. Në rast se del Partia Demokratike parti e parë si numër mandatesh, kjo nuk ka asnjë vlerë sepse rëndësi ka cili do të jetë koalicioni i parë.
Ju si koalicion, a keni kandidat për Kryeministër apo jo ?
Nuk ka rëndësi fare kjo. Ne kemi një program shumë të qartë për qytetarët shqiptarë. Çështja e Kryeministrit e zgjidhin qytetarët shqiptarë në bazë të votës së tyre.
Nuk ka një marrëveshje koalicioni se kush do të jetë kryeministër?
Koalicioni ka vetëm marrëveshjen e Shkodrës. Është e shkruar e zeza mbi të bardhë.
Nëse PS del parti e parë, do të jetë Rama kryeministër?
Ajo është një çështje që e vendos Partia Socialiste dhe nuk kushtëzojmë Partinë Socialiste. Për ne është e rëndësishme programi i qeverisë ku ne do të marrim pjesë dhe përgjegjësi. Rëndësi ka të hapen vendet e reja të punës, nuk ka rëndësi se kush do të jetë Kryeministër.
Z. Meta, ju fajësoni politikën për krizën e thellë ekonomike në vend. A mendoni se ka dështuar në këto 20 vjet Shqipëria të prodhojë një klasë politike, një elitë politike edhe të përgjegjshme, edhe të moralshme dhe mbi të gjitha të mençur?
Unë mendoj se, për fat të keq, vendi nuk ka atë klasë politike që duhet të kishte pas 23 vitesh pluralizëm dhe eksperience demokratike, që të kishte pjekurinë e duhur politike dhe efikasitetin e duhur për të zgjidhur problemet më të mëdha që ka vendi. Dhe kjo ka ardhur për shkak të mungesës së kulturës demokratike brenda klasës politike dhe brenda partive në përgjithësi. Dhe së dyti, për shkak të një egocentrizmi absurd, i ci
li ka nxjerrë shpesh jashtë loje institucionet, dialogun dhe bashkëpunimin brenda dhe midis institucioneve. Tani ka ardhur koha që klasa politike të marrë përgjegjësi, të bëjë kompromiset kur duhet sepse demokracia është marrëveshje dhe këto duhen bërë në respekt të interesave të vendit. Kemi harxhuar shumë kohë të dobishme prandaj tashmë është koha të ecim më shpejt.
Ju e dini se Shqipëria ka një ndarje administrative që e ka shumë të copëtuar, që nuk duhet të ekzistojë më dhe që mbahet edhe për arsye elektorale. A keni ju një koncept për ta ndryshuar këtë?
Ne do të punojmë që të kemi një konsensus për ta realizuar këtë gjë dhe besoj se do ta kemi këtë siç e patëm edhe për tre ligjet.
A keni një koment rreth faktit se qeveritë fitojnë në fshat?
Këtë radhë fitorja e së majtës do të jetë kudo në përmasa si në kryeqytet, si në qytete ashtu edhe në fshat, 80 me 60.
Dhe pak ditë na ndajnë nga fushata dhe ajo që vihet re është që, nuk ka një program të përbashkët dhe një kryeministër. Elementi i dytë është që PS është thënë që pa bashkimin me LSI nuk do të fitonte? Pse mendoni që ky koalicionin mekanik do të sjellë një rezultat politik kur jo gjithmonë aritmetika kthehet gjithmonë në politikë? A keni ndonjë dyshim që shqiptarët mund ta ndëshkojnë këtë bashkim?
Ju keni hallin a do të na votojnë shqiptarët. Unë mendoj që qytetarët shqiptarë e kanë bërë zgjedhjen e tyre. Zgjedhja e tyre është rrotacioni, është ndryshimi, është fundi i një politike euforike, që nuk ka lidhje me realitetin që ata prekin çdo ditë. Kjo zgjedhje që ata bëjnë, pavarësisht se kanë një votë natyrisht që do të zgjedhin dhe për forcat politike mbi bazë të së kaluarës së tyre, mbi bazë të asaj që propozojnë, mbi bazë të diferencave që ato mund të shikojnë. Por e përbashkëta e votës së tyre që do të jetë vota e shumicës dërmuese të qytetarëve shqiptarë dhe e PS, LSI apo qoftë dhe z. Gjinushi e kështu me radhë, është pikërisht që të kontribuojmë për një qeverisje e cila ndeshet me problemet dhe e cila nuk i ikën realitetit siç ka ndodhur me lidershipin e qeverisjes aktuale që është shkëputur tërësisht nga realiteti dhe nuk mundet të përfaqësojë një garanci për të zgjidhur problemet e shtruara të qytetarëve.
Në këndvështrimin moral çfarë përgjigje keni ju për ata kritikë që kanë dyshime për këtë bashkim. Pse nuk e bëtë më përpara, pse nuk ikët më përpara ikjen nga kjo qeveri?
Sepse ne kishim nënshkruar një marrëveshje me PD, dhe e kishim si angazhim ti qëndronim kësaj marrëveshje pavarësisht nga mospajtimet në raste të caktuara. Pavarësisht nga konceptet e ndryshme për çështje të ndryshme. Ka patur vetëm një rast ku ne kemi qenë të vendosur për ta prishur këtë marrëveshje dhe kjo kishte të bënte me një interes madhor të vendit, ka qenë çështja e raporteve të Shqipërisë me NATON, atëherë ne kemi qenë të qartë dhe të prerë, se në qoftë se kjo çështje do të cenojë marrëdhëniet e Shqipërisë me NATON ne nuk kemi vend në një mazhorancë dhe në një qeveri të tillë. Për çështje konkrete. Nëse kjo çështje do të cenojë marrëdhëniet e Shqipërisë me NATO-n ne nuk kemi më vend në një mazhorancë dhe në një qeveri të tillë. Për shembull ne kemi qenë kundër edhe për vendosjen e TVSH-së për barnat. Është vendosur me shumicë votash në mbledhje qeverie. Në fund të fundit ne kemi pasur atë përfaqësim që kemi pasur. E rëndësishme është përpjekja jonë për t’i shërbyer stabilitetit integrimit të vendit.
Bashkoheni me konceptin e z. Rama që Berisha është një gjysh me antiplumb që nuk mund ta qeverisë më vendin?
E rëndësishme është që PD nuk është shumicë në Shqipëri, historikisht. Është në qeverisje për problemet që ka pasur e majta. Bashkimi PS-LSI është automatikisht bashkimi i shqiptarëve pavarësisht nga problemet dhe është një bashkim i natyrshëm. Tani z. Berisha është bërë një pengesë për vendin sepse është kthyer në një pengesë për vendin. Ai e ka përfunduar kohën e vet të drejtimit të vendit. Tani Shqipëria ka nevojë për një qeveri që merret me problemet dhe jo një qeveri që do t’ia kalojë Gjermanisë patjetër.
Çfarë do të bëni ju për ekuilibrimin e pushteteve?
Lidhur me çështjen e pushteteve. Mazhoranca e re do të sjellin këtë ekuilibër dhe të gjithë shqiptarët do të ndjehen mirë se do të jenë të përfaqësuar, edhe opozita. Opozita do të ketë një President që është i zgjedhuri i saj dhe do të mbrojë interesat e saj. Vendoset një bazë objektive për bashkëpunimin institucional në vend. Problemi më i madh që ka pasur Shqipëria ka qenë ajo e mosbashkëpunimit politik. Do të vendoset ky bashkëpunim midis institucioneve. Kjo do të rrisë standardet sepse do të rrisë vetvetiu standarde.
Cili është komenti juaj në lidhje me çështjen e nacionalizmit?
Unë mendoj se patriotizmi më i mirë për ne, sidomos për politikanët, është të punojmë që të vëmë Shqipërinë dhe shqiptarët në punë dhe të eksportojmë jashtë sa më shumë produkte “Made in Albania”. Ky është nacionalizmi më i mirë. Kjo do të jetë kryevepra e nacionalizmit tonë.